Stosowanie norm w specyfikacjach technicznych

Branżowy Zakład Doświadczalny
Budownictwa Drogowego
i Mostowego Sp. z o.o.

OST - informacje szczegółowe

OST - informacje Zestawienie OST OST na dyskach Sposób zamawiania Cennik Aktualizacje i nowości OST w jęz. angielskim		STOSOWANIE NORM W SPECYFIKACJACH TECHNICZNYCH Rodzaje dokumentów normowych Ogólne specyfikacje techniczne (OST) i specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych (ST) powołują się w swojej treści na normy: Polskie Normy (PN), normy branżowe (BN), normy europejskie w zbiorze Polskich Norm (PN-EN) i ew. normy innych krajów. Oprócz norm w OST i ST znajdują się również odwołania do innych materiałów jak wytyczne, przepisy normatywne, ustawy, rozporządzenia ministrów itp. Ze względu na sytuację normalizacyjną, związaną z wycofywaniem norm krajowych, wprowadzaniem nowych norm PN-EN, opracowywaniem dokumentów aplikacyjnych do norm PN-EN itp. istnieje potrzeba określenia zasad stosowania norm w OST i ST, z uwzględnieniem obecnego stanu rozwoju normalizacji oraz jego uwarunkowań praktycznych.
do góry		Podstawowe określenia W celu ujednolicenia pojęć stosowanych w dalszej części niniejszego opracowania podaje się podstawowe ich definicje: ogólna specyfikacja techniczna (OST) – podstawa (wzór) opracowania specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych (ST), specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych (ST) – dokument przetargowy i kontraktowy przy zlecaniu i realizacji konkretnej inwestycji (dawniej zwany SST – szczegółową specyfikacją techniczną), norma – dokument normalizacyjny, zaakceptowany przez jednostkę normalizacyjną, ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki, dotyczące tematu normy, Polska Norma (PN) – norma krajowa zatwierdzona przez Polski Komitet Normalizacyjny (PKN), powszechnie dostępna, oznaczona symbolem PN, norma branżowa (BN) – norma przeznaczona do stosowania w określonej branży, niezależnie od przynależności resortowej, stworzone przez jednostkę niepodległą Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu, opublikowana przed dniem wejścia w życie obecnie obowiązującej ustawy o normalizacji, Europejska Norma (EN) – norma ustalona do stosowania na obszarze Unii Europejskiej przez organizację normalizacyjną (np. CEN) upoważnioną przez Komisję Europejską, norma PN-EN – Europejska Norma przyjęta do zbioru Polskich Norm, norma klasyfikacyjna – norma PN-EN, dotycząca przede wszystkim wyrobów (materiałów), podająca tylko nazewnictwo, ogólne właściwości wyrobów, ich klasyfikację i odwołująca się do metod badań w UE. Norma klasyfikacyjna może być stosowana po opracowaniu do niej krajowego dokumentu aplikacyjnego, dokument aplikacyjny – przepis ustalający krajowy poziom wymagań dla wyrobu określonego w PN-EN, który umożliwia stosowanie wyrobu w Polsce.
do góry		Obligatoryjność i dobrowolność stosowania dokumentów W przeciwieństwie do ustaw i rozporządzeń ministrów, które są aktami powszechnie obowiązującymi w państwie, ustanowione przez PKN normy PN i PN-EN są dokumentami nieobligatoryjnymi, do dobrowolnego stosowania. W przypadku powołania norm w specyfikacji technicznej, obligatoryjność ich stosowania wynika z warunków umowy na realizację inwestycji, która po podpisaniu przez zamawiającego i wykonawcę obowiązuje obie strony.
do góry		Charakterystyka Europejskich Norm klasyfikacyjnych Cechą charakterystyczną norm EN i przyjętych na ich podstawie norm PN-EN jest to, że są one często bardzo ogólne w porównaniu do dawnych norm PN. Wszystkie normy europejskie dotyczące wyrobów budowlanych (materiałów) są normami klasyfikacyjnymi, podającymi jednolite nazewnictwo poszczególnych właściwości wyrobów i odwołujących się do jednolitych w całej Unii Europejskiej norm metod badań (EN) oraz ustalającymi jednolity podział wyszczególnionych właściwości na kategorie lub klasy. Ustalenie poziomu wymagań, wynikającego z końcowego zastosowania danego wyrobu, należy do kompetencji każdego z krajów członkowskich UE. W związku z powyższą zasadą nie można powołać się w specyfikacji technicznej tylko na normę klasyfikacyjną PN-EN jako na normę wymagań wobec materiałów budowlanych, bo w takiej normie brak jest wymagań, które powinny być spełnione w poszczególnym kraju członkowskim UE. Wymusza to konieczność opracowania, w każdym kraju członkowskim Unii Europejskiej, odpowiednich dokumentów aplikacyjnych, które podadzą krajowe wymagania, uwzględniające specyfikę klimatu, obciążenie ruchem, tradycje budowlane, przystosowanie laboratoriów drogowych. Oznacza to, że dopiero po opracowaniu dokumentu aplikacyjnego można klasyfikacyjną normę europejską (EN) wprowadzić w życie.
do góry		Charakterystyka Europejskich Norm określających metody badań Drugą grupą norm europejskich EN są normy określające metody badań, w których: ogólna liczba metod badań uległa powiększeniu, ze względu na uznanie metod badań stosowanych dawniej tylko w niektórych państwach, przy czym zwykle każde z badań ujęte jest w osobnej normie, znane dotychczas metody badań zostały często zmodyfikowane w szczegółach tak, że różnią się od dotychczasowych, a uzyskiwanie wyniki oznaczeń odbiegają od wykonywanych według norm PN. Wdrożenie norm metod badań związane jest z potrzebą zakupienia zestawów nowej aparatury laboratoryjnej, przeszkolenia personelu laboratoryjnego w zakresie nowej metodyki, przeprowadzenia badań w celu ustalenia odtwarzalności i powtarzalności wyników badań. Normy PN-EN, określające metody badań nawiązują wyłącznie do norm PN-EN, dotyczących materiałów i nie wolno ich stosować w powiązaniu z dawnymi normami PN.
do góry		Polskie dokumenty aplikacyjne Obecnie w Polsce opracowuje się dokumenty aplikacyjne do norm PN-EN stosowanych w drogownictwie, w postaci: wymagań technicznych, które uzyskały rekomendację Ministra Infrastruktury lub zostały zalecone do stosowania na drogach krajowych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, załącznika krajowego (NA) do normy PN-EN, podlegającego łącznie z PN-EN opublikowaniu przez PKN, normy PN, będącej krajowym uzupełnieniem normy PN-EN, innej formy dokumentu w przypadkach szczególnych. Przykładami dokumentów aplikacyjnych są wymagania techniczne (WT) zalecone do stosowania przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad: WT-1 Kruszywa do mieszanek mineralno-asfaltowych i powierzchniowych utrwaleń na drogach krajowych (Załącznik do Zarządzenia Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad nr 46 z dnia 25 września 2014 r. i nr 8 z dnia 9 maja 2016 r.), WT-2 Nawierzchnie asfaltowe na drogach krajowych (Załącznik do Zarządzenia nr 54 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 18 listopada 2014 r. i Załącznik do Zarządzenia nr 7 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 9 maja 2016 r.), WT-4 Mieszanki niezwiązane do dróg krajowych (Załącznik do Zarządzenia nr 102 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 19 listopada 2010 r.), WT-5 Mieszanki niezwiązane do dróg krajowych (Załącznik do Zarządzenia nr 102 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 19 listopada 2010 r.). Przykładem dokumentu aplikacyjnego opracowanego w postaci załącznika krajowego do normy PN-EN jest „Załącznik krajowy NA (normatywny). Dodatkowe postanowienia wynikające ze szczególnych warunków krajowych” do normy PN-EN 14023 Asfalty i lepiszcza asfaltowe – Zasady klasyfikacji asfaltów modyfikowanych polimerami. Załącznik ten, w formie tablicy podającej wymagania dotyczące asfaltów modyfikowanych polimerami przeznaczonymi do stosowania w Polsce w budownictwie drogowym, umieszczony jest na dwóch stronach, stanowiących integralną część normy.
do góry		Stanowisko Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w sprawie stosowania norm W 2004 r. GDDKiA ustaliła, że „wdrożenie ustanowionych norm PN-EN produktowych wraz z odnośnymi normami metod badań może następować wyłącznie pełnymi pakietami, obejmującymi wybrane wymagane właściwości, metody ich oznaczania oraz opracowane odrębnie krajowe wymagania wobec produktów. Powyższą metodę wdrażania nowych norm PN-EN należy stosować w stosunku do wszystkich materiałów i produktów drogowych. Tylko takie postępowanie zapobiegnie nieprawidłowościom, które mogą wystąpić, jeśli w specyfikacji technicznej pojawi się nowa metoda pomiarowa, której wynik będzie porównywany do starych wymagań”.
do góry		Normy PN-EN „uznaniowe” Polski Komitet Normalizacyjny praktykuje wprowadzanie do zbioru PN-EN norm, metodą uznania, w oryginalnej wersji językowej (angielskiej, francuskiej lub niemieckiej), tylko z okładką w języku polskim. W tym przypadku, dla ułatwienia, wprowadza się dodatkowe oznaczenie literowe po numerze referencyjnym normy (ale nie będące numerem składowym numeru referencyjnego), przy czym: E – oznacza angielską wersję językową, F – francuską wersje językową, D – niemiecką wersję językową. Przykład normy wprowadzonej metodą uznania: PN-EN 13808:2013-10E Asfalty i lepiszcza asfaltowe -- Zasady klasyfikacji kationowych emulsji asfaltowych. Ustawa o normalizacji stanowi, że Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim, dlatego nie zaleca się stosować norm uznaniowych w specyfikacjach technicznych.
do góry		Wycofane normy PN Wycofania normy ze zbioru PN nie można utożsamiać z unieważnieniem normy. W normalizacji, u której podstaw leży dobrowolne stosowanie norm, nie ma przeszkód w stosowaniu norm PN w specyfikacjach technicznych, zwłaszcza jeśli jest to uzgodnione między dostawcą a odbiorcą. Należy jednak uwzględnić fakt, że choć normy wycofane prezentują mniej nowoczesne rozwiązania, z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego, ich stosowanie nie jest błędne.
do góry		Wycofane normy branżowe Od 2002 r. PKN zaprzestał wydawania norm branżowych (BN) oraz zaprzestał prowadzenia zbioru BN, a istniejący zbiór norm branżowych przekazał do Archiwum Państwowego, gdzie jednak są udostępniane dla potrzeb nauki i innych potrzeb. Normy branżowe mogą być stosowane w specyfikacjach technicznych na zasadzie dobrowolności pod warunkiem, że nie zawierają nieaktualnych danych technicznych.
do góry		Zasady umieszczania tekstu z norm w publikacjach Polski Komitet Normalizacyjny wprowadził zasady umieszczania tekstów (fragmentów, cytatów) z norm w innych publikacjach ujęte w Regulaminie wykorzystania praw autorskich do Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych. Podstawowe ustalenia PKN w tym zakresie to: konieczność uzyskania zezwolenia (licencji) PKN na użycie fragmentów treści norm, wprowadzenie zasad kalkulacji opłaty licencyjnej, zwolnienie z opłat i konieczności uzyskiwaniu zezwolenia przy przedruku nie przekraczającym 5% objętości norm, określenie maksymalnej części dokumentu normalizacyjnego do jednorazowego wykorzystania w ramach przedruku w wymiarze 30%, liczba reprodukowanych stronic dokumentów normalizacyjnych nie powinna przekraczać 25% nowopowstałej publikacji. Powyższe zasady mają wpływ na zamieszczanie cytatów z norm w specyfikacjach technicznych i wymuszają konieczność odsyłania do źródłowych dokumentów normalizacyjnych.
do góry		Podsumowanie Dotychczasowy stan zaawansowania prac nad wdrożeniem systemu normalizacyjnego w Polsce skłania do następujących wniosków: wprowadzenie do zbioru PKN norm PN-EN nie oznacza obowiązku automatycznego ich powoływania w specyfikacjach technicznych, chociaż docelowym rozwiązaniem będzie pełne ich wdrożenie w specyfikacjach, Europejskie Normy klasyfikacyjne można stosować w specyfikacjach technicznych jeśli opracowano do nich krajowy dokument aplikacyjny, jeśli wyrób jest produkowany według norm PN, to należy stosować dotychczasowe normy PN na metody badań i oceny, a jeśli wyrób jest produkowany według wymagań norm PN-EN, to do jego oceny należy stosować metody badań według PN-EN, w specyfikacjach technicznych, jeśli nie można powołać się na normy PN-EN, to można stosować normy PN i BN po sprawdzeniu, że zawierają one aktualne dane techniczne, nie zaleca się stosować w specyfikacjach technicznych norm uznaniowych w języku obcym, gdyż Ustawa o normalizacji zezwala powoływać Polskie Normy w przepisach prawnych dopiero po ich opublikowaniu w języku polskim. Opracowano 23 marca 2011 r. Zaktualizowano 28 września 2016 r.